Որոշ երեխաներ արդեն չորս-հինգ տարեկանում կարող են բոլորովին միայնակ զբաղվել որևէ բանով` ծնողների մշտական ուշադրության կարիքն ընդհանրապես չունենալով, բայց շատերն էլ նույնիսկ տասներկու տարեկանում սարսափում են մենակ մնալուց. առանց հսկողության չեն դիմանա անգամ մի քանի րոպե:
Իսկ իրականում ե՞րբ և ինչպե՞ս պետք է սկսել երեխայի մեջ ինքնուրույնություն դաստիարակելը: Հոգեբաններն ասում են, որ շատ բան կախված է փոքրիկի խառնվածքից: Եթե դուք չեք պատրաստվում գրկել ու գուրգուրել ձեր «հրաշքին» մինչև ամուսնության տարիքը, անհրաժեշտ է ժամանակին հնարավորություն տալ նրան զգալ ինքնուրույնության համը: Համաձայնեք, վաղ թե ուշ կգա այն պահը, երբ այլևս, ուզեք թե չէ, չեք պարուրելու զավակին ձեր խնամքի թևերով:
Ինքնուրույն լինելու հնարավորությունը երեխային պետք է ընձեռել աստիճանաբար` 5-6 տարեկանից սկսած:
Սակայն չի կարելի որոշել ու միանգամից սկսել փոքրիկին մենակ թողնել տանը: Նախ հնարավորին չափ մեծ ազատություն տվեք նրան ձեր ներկայությամբ: Որքան շատ վերահսկեք նրա արարքները, այնքան մեծ կլինի ցանկությունը մենակ մնալիս անել անթույլատրելի ինչ-որ բան: Սահմանեք «մայրիկի ժամ», երբ մեկ այլ սենյակում դուք կզբաղվեք ձեր գործերով և ուշադրություն չեք դարձնի, թե ինչ է անում երեխան իր սենյակում. «Արի հիմա ամեն մեկս իր գործով զբաղվի, իսկ մեկ ժամ հետո միասին կտեսնենք` ով ինչ է արել»: Հաճախ թույլ տվեք փոքրիկին ինքնուրույն տնօրինել խոհանոցը. թող ինքն իր համար հյութ լցնի ու բուտերբրոդ պատրաստի: Հանգստյան օրերին թույլ տվեք երեխային ինքնուրույն նախաճաշ պատրաստել: Կարճ ժամանակ անց կտեսնեք, որ նա լավ էլ գլուխ է հանում խոհանոցի դարակներից և սովահար չի լինի, երբ դուք իր կողքին չլինեք:
Այսպիսի մի քանի վարժանքից հետո կնկատեք, որ երեխան սովորել է մայրիկի ժամանակավոր բացակայությանը և ամեն րոպե չի հայցում նրա օգնությունը: Հենց այդ ժամանակ էլ արդեն կարող եք տան «հսկողությունը» հանձնել նրան, իսկ ինքներդ աներկյուղ աշխատանքի գնալ:
Տանը մենակ մնացող երեխան պիտի քաջ գիտակցի, որ կան բաներ, որոնք չի կարելի անել` ինչպիսի իրադրություն էլ լինի: Ներկայացնում ենք մի քանի կարևոր «չի կարելի»: Հնարավոր է` Դուք հավելեք ևս մի քանիսը. գլխավորը` համոզվեք, որ երեխան հստակ յուրացրել է այդ կանոնները ու չի փորձում գաղտագողի խախտել դրանք:
Ուրեմն այսպես, հիշում ենք.
- Չի կարելի բացել դուռը ոչ ոքի առաջ: Դա պետք է անեն միայն մեծահասակները. նրանք բոլորն էլ բանալի ունեն:
- Չի կարելի հեռախոսով անծանոթ մարդկանց պատմել, որ դու տանը մենակ ես: Կարելի է պատասխանել. մայրիկը հիմա զբաղված է, զանգեք երեք ժամից: Այսպես դու չես ստում (չէ՞ որ մայրիկն այդ պահին իրոք զբաղված է), իսկ անծանոթը չի իմանում, որ տանը մենակ ես:
- Չի կարելի պատուհանից ոչինչ նետել: Առհասարակ, պատուհաններին մոտենալ պետք չէ, անգամ եթե տանը չափազանց շոգ է:
- Չի կարելի խաղալ էլեկտրական սարքավորումներով:
- Մի կանոն էլ ծնողների համար. տան հեռախոսի մոտ կամ բջջայինի մեջ պետք է լինեն ձեր, մորաքրոջ, տատիկի հեռախոսահամարները, որպեսզի անհրաժեշտության դեպքում երեխան կարողանա զանգել: Կարևոր է բացատրել նրան, թե կոնկրետ որ դեպքերում է պետք դա անել:
Երեխայի ինքնուրույնության թեստ
Սիրելի ծնողներ, ձեզ ենք ներկայացնում ենք երեխայի ինքնուրույնության 10 չափորոշիչ: Եթե դրանցից գոնե ութը վերաբերում են հենց ձեր փոքրիկին, ուրեմն` նա միանգամայն պատրաստ է իր «գործերը» միայնակ գլուխ բերելու և կարիք չունի մշտական ուշադրության: Հակառակ դեպքում դեռևս պետք չէ մտածել տանը նրան մենակ թողնելու մասին:
- Երեխան միայնակ կարող է մնալ երկու ժամից ավելի` անընդհատ օգնության չվազելով մայրիկի մոտ:
- Նա չի վախենում մթությունից և փակ տարածությունից:
- Հստակ գիտի թույլատրելիության սահմանը` ինչը կարելի է անել, ինչը` ոչ:
- Խաղալիս սադոմազոխիզմ չի ցուցաբերում. գիտի՝ երբ կարող է ինքն իրեն, քույրիկին, մայրիկին ֆիզիկական ցավ պատճառել և խույս է տալիս այդպիսի քայլերից:
- «Տունտունիկ» խաղալիս` մեծահասակի դեր է կատարում:
- Կարողանում է օգտվել հեռախոսից:
- Հիշաչար չէ, կարողնում է ներել:
- Ունի օբյեկտիվ ինքնագնահատական, գիտակցում է իր սխալները և չի ամաչում խոստովանել դրանք:
- Տանը ունի որոշակի պարտավորություններ (հավաքել խաղալիքները, իր անկողինը) և սիրով կատարում է դրանք:
- Ինքնուրույն հետևում է օրվա ռեժիմին. գիտի` ե՞րբ պետք է սնվի, ե՞րբ դուրս գա բակ խաղալու, ե՞րբ պառկի քնելու:
Պատրաստեց Նշան Աբասյանը